Dünyada Çay Kültürü

Dünya’da Çay Kültürü

Bugün Hindistan, Çin, Sri Lanka, Japonya ve Tayvan başta olmak üzere yaklaşık 30 ayrı ülkede çay üretilmektedir ve pek çok kültürde çok uzun zamandır çay, vazgeçilmez bir yere sahiptir. Çayın tarihçesi binlerce yıl öncesine uzanıyor. Rivayetlere göre, çayın keşfi M.Ö. 2737 yılında Çin İmparatoru Shen Nong’un kaynayan suya tesadüfen düşen çay yapraklarını fark etmesiyle başladı. Antik Çin’de çay, yaşamın yedi temel ihtiyacından biri olarak kabul edilirdi ve uzun zaman ilaç olarak kullanıldı. Çin’de çay, zamanla bir ritüel haline geldi ve bu kültür önce diğer Asya ülkelerine sonra da tüm dünyaya yayıldı.

Günümüzde Çin’de en çok yeşil çay tercih ediliyor. Özenle toplanan çay yaprakları yavaşça demlenir ve nezaketle servis edilir. Her aşama, saygı ve içtenlik göstergesi olan bir seremoninin parçasıdır. Aynı zamanda spiritüel bir düzeyde zen budizmi ile bağlantılı olarak meditasyonlardan önce canlanma ve konsantrasyon aracı olarak kültürde önemli bir yere sahiptir.

Çayı spiritüel kültürün bir parçası olarak gören bir diğer ülke ise, “çay törenleri” (chanoyu) ile ünlü Japonya. Her hareketin ve adımın bir anlamının olduğu çay törenleri, Zen Budizmi’nin bir parçası olarak gelişmiş ve bir sanat formu haline gelmiştir. Bu törenlerde matcha adı verilen toz haline getirilmiş yeşil çay kullanılır. Matcha, sıcak suyla bambu bir çırpıcı kullanılarak köpürtülür ve pürüzsüz bir kıvam elde edilir.

Batıda ise çayın kültürdeki yeri ne kadar farklı da olsa daha az değildir. BBC’nin haberine göre İngilizler yılda 60 milyar fincan çay içiyor. Çay kültürü öylesine yerleşik ki iş molalarına çay molası adı verilir. Canlanmak için bundan daha iyi bir seçenek düşünülemezdi.

Çin’deki kadar olmasa da İngiltere’de de çay ritüelleri epey eskiye dayanır; “beş çayı” ritüeli Victoria dönemine kadar uzanır. Limonlu ya da sütlü servis edilen İngiliz çayı porselen çay takımlarıyla yanında mutlaka ikramlarla servis edilir.

Hindistan’da ise çayın bambaşka bir adı hem de bambaşka bir tadı var. Masala chai olarak bilinen sütlü çay, şaşırtıcı olmayan bir şekilde, tarçın, karanfil, zencefil ve kakule gibi baharatlarla servis edilir. Adı da tadı da farklı olsa da, çayın kültürdeki yeri değişmez. Hindistan’da da çay, günlük hayatın vazgeçilmez bir parçasıdır ve her köşe başında bir “chaiwala” (çaycı) bulmak mümkündür.

Kuzey Afrika’da ise çay, genellikle taze nane yapraklarıyla zenginleştirilir ve özellikle sıcak günlerde ferahlatıcı bir içecek olarak tercih edilir. Özellikle misafirlere çay ikram etmek oldukça yaygındır ve sosyal etkileşimlerin önemli bir parçası olarak günün her saatinde tüketilir.

Ülkemizde de çay tüketimi oldukça yaygındır. Sabah kahvaltısından akşam sohbetlerine kadar her anımızda çayın yeri ayrıdır. Kahvaltılarda ince belli bardaklarda sunulan demli çay olmazsa olmazdır. Akşam yemeğinden sonra demlenen akşam çayının yeri ayrı, günün yorgunluğunu atmak için içilen yorgunluk çayının yeri ayrıdır. Bizde çay denince akla siyah çay gelir ve özel demliklerde yavaşça demlenir. Özellikle bergamotlu çayın seveni çoktur. Kimi zaman bir tek karanfil, kimi zaman birkaç kakule, kimi zaman bir dilim limon ile tercih edilir.